Gorinchem inspireert

Duizendpoten Jack van Mildert en Stefan Kusters maken zich al jaren hard voor cultuur in hun geliefde stad Gorinchem. Met uiteenlopende initiatieven van De Spreekkamer van de Stad brengen ze kunst en bewoners dichter bij elkaar. De subsidieaanvraag voor hun nieuwe idee Gorinchem Inspireert liep echter anders dan verwacht.

De Spreekkamer van de Stad

Jack van Mildert en Stefan Kusters zijn sinds 2012 hét gezicht van De Spreekkamer van de Stad: een broedplaats waar creatieve ideeën worden bedacht en gerealiseerd, om zo de inwoners van Gorinchem door middel van cultuur met elkaar te verbinden. Bewoners, kunstenaars, theatermakers of muzikanten: iedereen met een creatief idee kan aanschuiven in het pop-up office om een idee te pitchen, waarbij De Spreekkamer helpt het initiatief tot wasdom te brengen. “Hieruit zijn al heel wat prachtige projecten ontstaan,” vertelt Jack, “zoals Praten en Breien: een laagdrempelige en ludieke manier om het thema eenzaamheid onder de aandacht te brengen.” Op veertien plekken in de stad waren zitjes geplaatst – inclusief omastoel en schemerlamp – waar mensen konden aanschuiven. Terwijl iemand z’n verhaal deed, zat er tegenover iemand ijverig te breien. “Het werkte heel goed, iedereen in de stad had het erover. Het wekte nieuwsgierigheid en bracht mensen echt dichter bij elkaar.”

Op eigen benen

De Spreekkamer is vooral bedoeld om bewoners met goede ideeën te ondersteunen en op weg te helpen hun project te realiseren. Niet zozeer mensen die hun weg in zo’n aanvraag wel vinden, maar juist creatievelingen die dolen in het landschap van subsidies of het oplossen van knelpunten. “We hebben daar al twintig jaar ervaring mee, en helpen daarmee nu anderen”, zegt Jack. “Niet alleen financieel, maar juist in denkkracht, marketing en productie. Na een tijd is het wel de bedoeling dat ze het zelf gaan doen en uitvliegen.” Een goed voorbeeld is het project Binnenskamers: een festival waarbij muzikanten bij mensen thuis spelen voor publiek. Stefan: “Wij hebben dit samen opgezet, maar inmiddels ook weer losgelaten. Het festival heeft nu een eigen stichting en staat op eigen benen.”

Gorinchem Inspireert

Uit De Speekkamer van de Stad ontstond het overkoepelende initiatief Gorinchem Inspireert. In de woorden van Stefan: de ‘personal assistent’ van cultureel Gorinchem met als doel cultuur en cross-overs binnen de stad mogelijk te maken, door zo veel mogelijk culturele partijen met elkaar te laten samenwerken. “Een netwerk van cultuurmakers en het sociale domein in de stad steekt de koppen bij elkaar, ten behoeve van de burgers. Zo moet je het eigenlijk zien.” Hiervoor worden vier pijlers gebruikt: het formuleren van centrale thema’s waaraan iedereen zich kan spiegelen, zorgen voor gezamenlijke communicatie en zichtbaarheid, het samenwerken binnen een centraal netwerk en het financieel mogelijk maken van projecten. Stefan: “In plaats van losse initiatieven die wij helpen uit te rollen, steken nu de cultuurmakers van de stad – zoals onze theaters, het museum, het stadsarchief en de bibliotheek – de koppen bij elkaar om gezamenlijk de cultuur in de stad vlot te trekken. De cultuurcoaches hebben hierin vanuit de gemeente een verbindende rol.”

Denktank

Jack en Stefan zijn voor dit initiatief gevraagd door de gemeente Gorinchem. “De gemeente heeft er baat bij als de culturele initiatieven zich meer richten op hun gezamenlijke kracht, in plaats van te streven naar hun eigen belang”, legt Stefan uit. “Daarom heeft de gemeente een denktank nodig die spreekt namens de culturele sector in de stad. Bijvoorbeeld om gezamenlijk knelpunten op te lossen, of door te kijken naar wat er nodig is om alle communicatie op één lijn te krijgen.” Gorinchem Inspireert bedenkt geen projecten zoals De Spreekkamer dat doet, maar zorgt ervoor dat projecten tot uitvoering kunnen komen waarbij de vier genoemde pijlers in acht worden genomen. “Het motto van de gemeente is ‘mogelijk maken’; Gorinchem Inspireert draagt daaraan bij.”

Fonds voor Cultuurparticipatie

Om voor Gorinchem Inspireert over het benodigde geld te kunnen beschikken, schreven Jack en Stefan een subsidieaanvraag voor het Fonds voor Cultuurparticipatie. Daarbij kregen ze hulp van Kunstgebouw. Jack: “Kunstgebouw vroeg ons een presentatie van onze plannen te geven tijdens een bijeenkomst om het landelijke Programma Cultuurparticipatie onder de aandacht te brengen. De bijeenkomst werd georganiseerd door een aantal landelijke steuninstellingen, op verzoek van het Fonds voor Cultuurparticipatie. Kunstgebouw zag hier een kans voor Gorinchem Inspireert. Het project leek namelijk precies aan te sluiten op waar de subsidie van het Fonds voor was bedoeld: een cross-over tussen cultuur en het maatschappelijk veld, en een aanloop naar het samenstellen van een netwerk van samenwerkende cultuurmakers.”

Subsidieaanvraag

De aanvraag werd door het Fonds uiteindelijk niet gehonoreerd. “Hoewel het natuurlijk een domper was, hebben wij daar niet te lang bij stil gestaan”, zegt Jack. “De eerste gedachte was: dan gaan we gewoon op een andere voet verder. Voor het Fonds voor Cultuurparticipatie was dit een aanloop naar hun meerjarenregeling, maar blijkbaar hebben ze tijdens het traject hun richtlijnen alsnog bijgesteld.” De subsidie bleef bedoeld om kunst in de regio mogelijk te maken, maar het Fonds verwachtte concrete voorbeelden van een creatief eindproduct. “Dat voorbeeld konden we niet geven”, zegt Stefan. “We wilden eerst de netwerkorganisatie optuigen waaruit in een later stadium concrete, artistieke eindproducten zouden voortkomen. Je kunt pas iets aanbieden als je weet wat de vraag is. Maar dat bleek voor het Fonds niet genoeg.”

Pilot

Hoewel de subsidie door het Fonds niet werd toegewezen, heeft Kunstgebouw samen met de organisatie en de gemeente gekeken naar wat er nodig is om het project alsnog van de grond te krijgen. Door de subsidieaanvraag zijn er ideeën, plannen en inspiratie losgekomen die niet onbenut kunnen blijven. Kunstgebouw verstrekte een opdracht aan de initiatiefnemers om de netwerkorganisatie voor Gorinchem Inspireert op te zetten. Gorinchem Inspireert dient voor Kunstgebouw nu als pilot. Als het plan slaagt, kan zo’n opgezet netwerk dienen als voorbeeld voor andere regio’s. “Dankzij Kunstgebouw kunnen we verder. Maar ook het plan om Stichting Gorinchem Inspireert op te richten gaat gewoon door”, zegt Stefan. “Die stichting maakt het straks makkelijker voor burgers met culturele plannen om subsidieaanvragen in te dienen, zonder daarvoor een eigen stichting te hoeven oprichten. Daarvoor kunnen ze straks Stichting Gorinchem Inspireert gebruiken.”

Hebben de heren iets geleerd van hun afgewezen subsidieaanvraag? Jack: “Het zou goed zijn geweest als het Fonds voor Cultuurparticipatie zijn kader iets scherper had geformuleerd. Ze willen een voortraject als Gorinchem Inspireert wel stimuleren, maar vragen tegelijk naar een specifiek, cultureel eindproduct. Het belang van die eis was ons onvoldoende duidelijk. Als we ons dat vanaf het begin hadden gerealiseerd, had het ons veel schrijf- en denkwerk gescheeld.” “Maar vooral dat je je door een afwijzing niet moet laten afschrikken”, vult Stefan aan. “Er zijn altijd meerdere wegen om je doel te bereiken.”

Bekijk de website van De Spreekkamer van de Stad
Meer over cultuurparticipatie in Zuid-Holland

Tekst: Cathelijne Beijn