Hoe bouw je een betekenisvolle onderwijstool?

In maart 2021 wordt het erfgoedproject Spoorzoekers gelanceerd in Molenlanden, Gorinchem en Vijfheerenlanden. Cintha de Vreede, projectleider Spoorzoekers, laat zien dat dit project een mooi voorbeeld is van betekenisvol onderwijs door de link met de directe omgeving van de leerlingen. “Spoorzoekers is geen top-down project, maar is direct geboren uit de behoefte van lokale docenten.”

Je eigen sporen zoeken

“De erfgoedleerlijn heet ‘Spoorzoekers’, omdat de leerlingen actief op zoek gaan naar hun eigen sporen in hun woonomgeving en daarover hun eigen mening leren vormen. Want het geeft een veilig gevoel, als je je eigen omgeving kent. Het communiceert veel gemakkelijker, je begrijpt elkaar beter, je weet waarover een ander het heeft, waar iets vandaan komt, je kunt een gefundeerde mening vormen, je ziet verbanden, je kunt vergelijken. Ook als je van oorsprong niet uit de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden komt en jouw wortels ergens anders liggen.”
De start van het project Spoorzoekers begon al aan het einde van de eerste CMK-periode (2013-2016). “Scholen gaven aan dat ze behoefte hadden aan erfgoedlessen die verbonden waren aan de regio. Nu, vlak voor de start van de derde CMK-periode, zijn de lessen klaar voor gebruik in de klas.”

Onderzoek naar structuur en vorm

“De scholen wilden een leerlijn, niet af en toe een hapsnap bezoek aan een museum. De werkgroep begon daarom met het bedenken van een geschikte structuur voor de leerlijn. Als uitgangspunt werd de  leerlijn cultureel erfgoed van SLO genomen. Kunstloc Brabant heeft van die leerlijn voor hun regio een concrete vertaling gemaakt, die wij uiteindelijk ook als kapstok hebben gebruikt.”

“Nog voordat de coronapandemie toesloeg, koos de werkgroep voor een digitale werkvorm. Dat blijkt achteraf natuurlijk een goede stap. De gehele leerlijn met lesbeschrijvingen, bijlagen, werkbladen en antwoordbladen is terug te vinden in een digitale lesomgeving. Dit maakt de leerlijn niet alleen makkelijk in gebruik, maar ook flexibel en snel aan te passen aan de actualiteit. Zo is het nu in Gorinchem Hugo de Grootjaar. Lessen rondom dit thema zijn eenvoudig toe te voegen.”

Hard werken aan de inhoud

“Toen de structuur en vorm vastlagen, begon de werkgroep aan de inhoud van de lessen. Dat was een lange periode van ontwerpen, schrijven, fotograferen en overleggen. Doel was om lessen te maken waarbij de leerling het erfgoed daadwerkelijk kan ervaren én onderzoeken. We kregen advies van Kunstgebouw, Kunst Centraal en Landschap Erfgoed Utrecht. Dit omdat Vijfheerenlanden inmiddels door een fusie van gemeenten onder de provincie Utrecht valt. De lessen werden getest op zes pilotscholen uit de regio. Door corona konden we een periode niet op de scholen terecht en liep het project wat vertraging op.”

“Het resultaat is een lesprogramma voor de onderbouw en de bovenbouw met drie centrale thema’s voor elke leergang: voorwerpen vroeger en nu, gebouwen & landschap en feesten & gewoonten (bekijk het hele lesprogramma). Dat begint klein om de hoek van de schooldeur en dat waaiert langzamerhand uit tot op en over de grenzen van de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. Om te zorgen dat de lessen zo min mogelijk beslag leggen op tijd van andere vakken, zijn de lessen zoveel mogelijk lesvervangend en/of vakoverstijgend. Neem de les over kinderarbeid in de glasfabriek van Leerdam voor groep 5 en 6. Als je deze doet, kun je het hoofdstuk hierover uit de geschiedenismethode laten vervallen.”

Houd het dicht bij huis

“Mijn belangrijkste tip voor andere regio’s die een erfgoedleerlijn willen ontwikkelen: houd het dicht bij huis. Doordat de leerlijn zo verbonden is met de eigen omgeving is het betekenisvol. Iedereen is erg betrokken bij het project. Door de flexibiliteit van het format is het prima mogelijk om het ook in andere regio’s toe te passen. De basisscholen in onze regio kunnen in elk geval direct na de zomervakantie starten. Maar ze mogen er ook op een later moment mee beginnen als dit beter past binnen hun eigen programma.”

In maart is de lancering van het project. Vanwege de coronamaatregelen is de lancering online. “Maar dat past wel mooi bij deze leerlijn.”

Lees meer over het erfgoedproject Spoorzoekers
Lees meer inspirerende verhalen over Cultuureducatie met kwaliteit in Zuid-Holland

Datum: 4 februari 2021
Tekst: Sharon Wezer en Annemarie Hogervorst