Hoe verbind je cultuureducatie met andere vakken?

Eén van de doelstellingen van het landelijke programma Cultuureducatie met kwaliteit (CMK) is om cultuureducatie te verbinden met andere vakken. Een mooi voorbeeld daarvan is de methodiek Theater en Taal die Erik van Duijvenbode en Nataschenka le Clercq ontwikkeld hebben in samenwerking met de Islamitische Basisschool Ababil in Schiedam. “Het was even zoeken om de juiste ingang te vinden”, vertelt Erik. Maar inmiddels werken drie scholen intensief met de methode en is er interesse vanuit andere gemeenten.

Theater en Taal

Erik van Duijvenbode van Stichting Mooi Werk en theaterdocent en -consulent Nataschenka le Clercq ontwikkelden Theater en Taal: een methodiek die leerkrachten handvatten geeft om theater in te zetten in het woordenschatonderwijs. Theater en Taal is een samenwerkingsproject tussen Stichting Mooi Werk – de kennisorganisatie voor kunsteducatie en cultuurparticipatie in Schiedam – en Rozet, dat zich bezighoudt met taal, kunst en erfgoed in Arnhem. “Met deze methodiek leren we leerkrachten van groep 1 t/m 8 om op een actieve en speelse manier met taal om te gaan”, legt Erik uit. “We werken samen aan het bereiken van taaldoelen door verschillende spelvormen in te zetten en scènes te spelen. De taal- en de theaterdoelen zijn daarbij gelijkwaardig aan elkaar.”

De methodiek werd in 2017 ontwikkeld in samenwerking met de Islamitische Basisschool Ababil in Schiedam, als onderdeel van het lokale programma Cultuureducatie met kwaliteit (CMK) waarvan Erik de projectleider is. “Het was even zoeken om de juiste ingang te vinden”, zegt hij. “Op grond van geloof vond de school dans en muziek namelijk minder gepast om de leerlingen aan te bieden. Tijdens teamsessies met leerkrachten bleek theater wel geschikt. Vervolgens ontstond het idee om taaldoelen, zoals het verbreden van de woordenschat, te koppelen aan theaterwerkvormen.”

Speelplezier

De volgende stap was om de methodiek op een laagdrempelige manier werkbaar te maken voor de leerkrachten. “Deze vorm van taalles in combinatie met theater is erg dynamisch”, vertelt Nataschenka. “Het spelplezier vergroot het zelfvertrouwen van de kinderen en zet sociale interactie in werking.” Theater leert de kinderen over de opbouw en structuur van een verhaal en geeft de kinderen de kans om hun emoties uit te drukken. “Leerlingen die eerst teruggetrokken waren, komen hierdoor gemakkelijker uit hun schulp. Dat was verrassend voor de leerkrachten.” Erik beaamt dat. “We geven ze een ervaring waardoor ze zichzelf en hun omgeving beter leren begrijpen. In dit geval in combinatie met taal. Voor de leerlingen op deze Islamitische school is dat relevant, omdat ze door tweetaligheid vaak een taalachterstand hebben.”

Ervaringsgericht leren is prettig voor de leerlingen: ze hoeven niet stil aan een tafeltje te zitten en uit een boek leren, maar gaan samen de vloer op. “De regels en vrijheden zijn anders, en dat is even wennen. Het betekent samenwerken, concentreren en je fantasie gebruiken. Zo worden nieuw geleerde woorden tijdens een theaterles betekenisvol.

Viertakt van Verhallen

De methodiek Theater en Taal is gebaseerd op de Viertakt van Verhallen: een veelgebruikte strategie in vier fasen met als doel de woordenschat van leerlingen te vergroten. “De strategie begint met voorbewerken, de fase waarin de woorden geïntroduceerd worden. De docent speelt een scène uit waar een woord binnen een bepaalde context naar voren komt. De tweede fase is semantiseren, waarbij de leerlingen de woorden uitgelegd krijgen en onderzoeken welke andere, al bekende, woorden ermee samenhangen. Fase drie is consolideren. Hier gaan de leerlingen actief met de woorden in de weer door ze bijvoorbeeld toe te passen in een zelfbedachte scène. Tot slot controleert de docent of de gebruikte woorden en begrippen goed zijn begrepen.”

“Voor de scholen waar me mee werken is dit in veel gevallen de eerste stap naar kunstonderwijs”, zegt Nataschenka. De docenten moeten daarvoor buiten hun comfortzone durven stappen. Het kan voor hen tamelijk ongemakkelijk zijn, om te moeten spelen voor collega’s. Daarom gaat alles stap voor stap. “De leerkrachten brengen we eerst de basis van het theatervak bij: mimiek, fysiek en stem. En de spelelementen, die gebruikt worden om scènes te creëren. Na een teamtraining geven we voorbeeldlessen, waarbij de docent alleen maar hoeft te kijken. Na een traject van co-teaching, waarbij we de lessen samen geven, gaat de docent zelf aan de slag en hebben wij een coachende rol.”

Doorontwikkeling

Nataschenka ontwikkelt momenteel een training voor theaterdocenten om het project op meer scholen te introduceren, ook in de regio Arnhem waar zij tegenwoordig woont en werkt. “In de training leren theaterdocenten die al op basisscholen werken de methodiek Theater en Taal. Zo belasten scholen hun eigen team niet en werken zij toch aan hun speerpunten voor kunst- en taalonderwijs.” Inmiddels zijn er in Schiedam drie scholen die intensief met de methode werken. “Ook Dordrecht toont nu interesse, en de Hoeksche Waard. We werken vraaggericht: scholen of lokale uitvoerders van CMK zoeken ons op waarna wij in samenspraak de mogelijkheden en aanpak bepalen.”

De training geeft ook de mogelijkheid om de methodiek te introduceren in andere steden. Mooi Werk en Rozet werken hier graag aan mee, zodat zoveel mogelijk leerlingen kunnen genieten van ervaringsgericht woordenschatonderwijs. Wil je meer weten of een digitaal voorbeeldexemplaar ontvangen? Neem dan contact op via erik@stichtingmooiwerk.nl

Lees meer inspirerende verhalen over Cultuureducatie met kwaliteit in Zuid-Holland

Datum: 6 april 2020
Tekst: Cathelijne Beijn