“Door erfgoed een context te geven, roept het emoties op”

In de regio Lansingerland/Pijnacker-Nootdorp is de nieuwe leerlijn Erfgoed in juni gelanceerd. Leerlingen van groep 1 tot en met 8 komen in deze leerlijn in aanraking met erfgoed in hun omgeving en onderzoeken manieren om zich daartoe te verhouden. Charmaine Hulsbosch, CMK-projectleider in de regio en projectcoördinator van de Cultuurtrein, is enthousiast: “Door erfgoed een context te geven, roept het emoties op.”

In de leerlijn is er in alle groepen aandacht voor wat erfgoed met jezelf en anderen doet. Wat maakt erfgoededucatie zo belangrijk?

“Erfgoed is een vaag begrip en wordt vooral gezien als geschiedenis en oude gebouwen. Maar het is veel meer. Erfgoed is overal om ons heen. De vraag is echter: wat doe je ermee? Als je er geen betekenis aan geeft zien we alleen objecten en monumenten. Juist de verhalen, betekenis en symboliek vinden we belangrijk om aan leerlingen te vertellen. Maar ook: wat is hun eigen rol binnen ons erfgoed? Door het een context te geven en levend te maken roept het emoties op. Net als kunst is het een verbindende factor. Erfgoed is niet statisch, het is altijd in beweging. Maar het leeft pas als je er iets mee doet.”

Hoe doe je dat?

“De leerlingen onderzoeken samen de directe omgeving van de school, waardoor ze er iets van leren. Bijvoorbeeld de oude boerderij waar opa heeft gewerkt, of de kerk waar je familie is gedoopt. Door zulke plekken te bezoeken maak je het persoonlijk. Deze manier van spelenderwijs leren noemen we ook wel ‘erfgoed wijsheid’. Ook komt er een acteur langs in de klas. Dit doen we in samenwerking met Jeugdtheater Hofplein. Door rollenspellen leren de kinderen te luisteren naar verhalen vanuit andere perspectieven en zich te verplaatsen in elkaar. Dat beïnvloedt namelijk de betekenis die je eraan geeft. De acteur begeleidt ook het eindgesprek, wat een leuk debat oplevert over hoe je over dingen kunt nadenken.”

Om welk erfgoed gaat het?

“Dat is tamelijk breed. In de onderbouw gaan de lessen vooral over je eigen erfgoed: wie waren je voorouders, en welk speelgoed en dagelijkse gebruiksvoorwerpen hadden zij als kind? In groep 4 komt er een museumkoffer in de klas met daarin een verzameling objecten, samengesteld door de lokale historische verenigingen, waarover de kinderen in gesprek gaan.. Ook bespreken de kinderen welke hedendaagse voorwerpen er nu in het museum zouden moeten komen. Objecten die iets zeggen over onze huidige tijd en waarover mensen later weer kunnen praten en een betekenis aan kunnen geven. In groep 5 gaat het om de directe omgeving van de school en de dorpsverhalen. Er zijn zes dorpskernen in de omgeving: Bergschenhoek, Berkel en Rodenrijs, Bleiswijk, Nootdorp, Delfgauw en Pijnacker. De leerlingen fotograferen hun omgeving zodat ze beter leren kijken. Daarna wordt gevraagd naar wat ze mooi vinden en wat er behouden moet blijven.”

Land en water spelen ook een belangrijke rol. Hoe zit dat?

“Voor leerlingen van groep 7 gaat de leerlijn over het land, het water en ons. Dit doen we in samenwerking met Hoogheemraadschap Midden-Delfland. Het materiële en immateriële erfgoed komen hier mooi samen. Dit lijkt misschien meer op een aardrijkskundeles, maar het water is bepalend voor hoe de omgeving in de regio eruitziet en waarom de gemalen en boerderijen op een bepaalde manier zijn gebouwd. In groep 8 gaan we meer de diepte in en ligt de nadruk op ‘herinneren en herdenken’. De leerlingen gaan naar een oorlogs- of verzetsmonument, of naar een begraafplaats en ze leren over herdenken en de symboliek ervan.”

Hoe kwam de leerlijn Erfgoed tot stand?

“Cultureel erfgoed hoort bij het culturele curriculum. De lokale bibliotheek gaf al losse erfgoedlessen, maar er was vraag naar meer samenhang. Door het ruime aanbod binnen deze leerlijn overlapt erfgoed nu met andere vakken. Een goede samenwerking met regionale partners is hierbij cruciaal. De leerlijn is bedacht en ontwikkeld door Jacquelien Vroemen van Meelicht Educatieve Projecten. Jeugdtheater Hofplein levert de acteur voor in de klas en Bibliotheek Oostland zorgt dat de lestas, leskist en museumkoffer op de scholen terecht komen. Daarnaast werken we met vijf historische verenigingen, het Hoogheemraadschap en verschillende begraafplaatsen.”

Hoe bereiden leerkrachten zich voor op de les?

“Op verzoek organiseren we teamtrainingen. Hier leren de leerkrachten hoe ze lesmaterialen inzetten en hoe ze de lessen in de klas kunnen geven. De trainingen worden op maat gemaakt. Sommige scholen willen namelijk ook weten hoe ze de leerlijn kunnen uitbreiden of koppelen aan andere vakken. Of hoe ze het kunnen integreren in bijvoorbeeld een projectweek. Ook zijn er scholen met een religieuze identiteit die de leerlijn anders willen invullen, dat is allemaal bespreekbaar. De scholen zijn altijd vrij om de lessen naar eigen inzicht aan te passen. Het staat niet in beton gegoten; wij geven alleen de praktische handvatten.”

Hoe wordt de leerlijn ervaren?

“Voor de leerkrachten is het een eyeopener wat erfgoed is en hoe je het kunt overbrengen. De lessen zijn goed uitgeschreven en bieden alles wat ze nodig hebben. Alles wordt kant-en-klaar aangeboden en de docent hoeft weinig zelf te doen. Ook de rondleidingen worden gegeven door derden. Dat is ontlastend en wordt als zeer prettig ervaren.”

En de leerlingen?

“Die zijn aangenaam verrast en erg enthousiast. Het is prachtig om hun verbaasde gezichten te zien tijdens een rondleiding bij een kerk of begraafplaats; ze vinden het allemaal reuze interessant. In de onderbouw maken ze een tijdspad over zichzelf. Dat is echt een ontdekking. Thuis vragen ze door over hun voorouders en dat houdt het gesprek levend. Kinderen nemen ook spullen mee van vroeger en spelen ermee in de klas. Dat is natuurlijk leuker dan spullen bekijken in een museum, waar je nergens aan mag komen.”

Trailer leerlijn Erfgoed
Meer over de leerlijn Erfgoed
Meer over Cultuurtrein
Lees meer inspirerende verhalen over Cultuureducatie met kwaliteit in Zuid-Holland

Datum: 30 augustus 2022
Tekst: Cathelijne Beijn