”Kunst trekt je voor even uit de harde werkelijkheid”

Cultuuronderwijs en -participatie zijn essentieel voor onze emotionele en creatieve ontwikkeling. Door naar kunst te kijken, kunst te maken en cultureel erfgoed te beleven, leer je jezelf en de wereld om je heen beter kennen. Voor het 25-jarig bestaan van Kunstgebouw vragen we zes prominente Nederlanders wat de waarde is van cultuur in hun leven. Dit keer: Winfried Baijens, radiomaker en presentator bij de NOS.

“Ik kom oorspronkelijk uit Philippine; een mosselstadje in Zeeuws-Vlaanderen, ver weg van alles. Het had een dor cultuurlandschap en er was vrij weinig te beleven. Mijn moeder gaf fluit- en balletles in het plaatselijke gymzaaltje; dat was het enige beetje cultuur waar ik als kind mee in aanraking kwam. Het dichtstbijzijnde culturele centrum was een theater dat aan mijn middelbare school in Terneuzen zat vastgeplakt. Een plek met een cultureel aanbod vanuit het hele land. Dat theater had een enorme aantrekkingskracht. De pluche stoelen, het podium, de donkere zaal; het had iets spannends voor me, als extreem verlegen tiener.”

De bühne op

“De school organiseerde ook af en toe toneelstukken in dat theater. Ik wilde dolgraag meedoen, maar durfde absoluut niet het podium op. Toch heb ik de moed verzameld en me aangemeld voor een musical speciaal voor jongeren, over een reis door het tienerlichaam. De titel is me ontschoten, maar ik speelde een dubbelrol als Het Ego en een teelbal die Jean Claude de Balzac heette. Er zat zelfs een zoenscène in waarbij ik moest kussen met een meisje dat Adrenaline speelde. Het klinkt nu allemaal tamelijk banaal, maar het was heel lief en grappig geschreven. Op het podium verdween mijn verlegenheid als sneeuw voor de zon. Ik voelde voor het eerst de euforie die je krijgt als een zaal om je lacht en voor je applaudisseert. Een magisch moment. Dat toneelstuk zorgde ervoor dat ik uit mijn schulp kroop en gaf m’n zelfvertrouwen een enorme boost. Het gevoel iets te leveren aan een afwachtende zaal is een machtig en aantrekkelijk gevoel, helemaal als het lukt. Als nieuwslezer, waar ik live moet presteren voor een camera, herken ik dat gevoel nog steeds. Natuurlijk ben ik soms ook nerveus, maar vanaf een podium bekeken en gewaardeerd worden voor iets dat je goed kan, lift je omhoog.”

Soul & jazz

“De eerste keer dat ik de magie van een groot theater ervaarde was bij de musical Cats, in Carré. Eenmaal thuis zong ik non stop de liedjes mee en snakte naar meer. Het was ook de tijd dat house opkwam, maar daar had ik weinig mee. In Philippine kwam ik niet in aanraking met livemuziek, dus vroeg ik aan mijn moeder waar ik ‘echte’ artiesten kon vinden, zoals Stevie Wonder die ik op de radio had gehoord. Daar begon mijn ontdekkingstocht naar soul en jazz. Veel later, toen ik bij het Jeugdjournaal werkte, probeerde ik zelfs met bevriende muzikanten zieltjes te winnen door gratis jazzconcerten te organiseren op scholen. Ook monteerde ik filmpjes met jazz of soul er onder. Ik was altijd op zoek naar muziek die je nergens anders hoorde. Die reis vond ik interessant, om buiten de mainstream op zoek te gaan naar iets dat je niet op een presenteerblaadje kreeg. Die zoektocht zette ik door in mijn programma’s Weekend Winfried en Winfrieds Woonkamer bij Radio6. Daar nodigde ik nog onbekende bandjes uit om live te spelen in de studio en gaf ze zo een podium. Ooit had ik Caro Emerald uitgenodigd, nog voordat ze wereldberoemd werd. Om iemand te kunnen helpen in hun muzikale carrière is te gek.”

Kunst kijken

“Als ik erop terugkijk was de plek in mijn geboortedorp waar muziek- en dansles werd gegeven een parel voor de gemeenschap. Hoe klein ook; het kan veel betekenen voor iemands ontwikkeling. Tegenwoordig ga ik regelmatig naar het museum. Het liefst alleen, om mijn hoofd leeg te maken en inspiratie op te doen. Omdat ik me dagelijks met nieuws bezig hou is mijn wereld vrij hard, feitelijk en gestructureerd. Kunst is dat vaak helemaal niet en dat vind ik erg prettig. Zo word ik weer geattendeerd op andere dingen in het leven. Ook laat het weer emoties toe die ik door mijn werk noodgedwongen uitschakel.”

De waarde van kunst

“In het grote geheel zie ik, helemaal in deze tijden van corona, wat cultuur met mensen doet. Op 4 mei bijvoorbeeld maakte ik een televisie-uitzending over vrijheid in de Amsterdamse Schouwburg, met artiesten als Typhoon en Michelle Davis. Er kon geen publiek bij, maar er hebben een miljoen mensen naar gekeken. Niet eerder heb ik zo veel positieve reacties op een uitzending gehad. Niet alleen vanwege het thema – het omarmen van onze vrijheid – maar vooral door het meeslepende gevoel dat theater en muziek kunnen losmaken. Het raakt diepe lagen in je ziel en je brein, een proces dat we blijkbaar door al het gedoe waren vergeten. Mensen waren tot tranen geroerd en genoten met volle teugen. Kunst werd voor de pandemie gezien als luxegoed. Maar nu het minder aanwezig is, merken we hoe broodnodig kunst is voor ons allemaal. Het brengt mensen samen, vervoert en emotioneert en trekt je voor even uit de harde werkelijkheid. Dit maakt kunst zo waardevol.”

Datum: 25 september 2020
Tekst: Cathelijne Beijn

Lees ook de interviews met:

Tina Rahimy, politiek-filosoof, onderzoeker en schrijver. “Breng scherpte in je blik”
Romana Vrede, schrijver, theatermaker en acteur. “Verhalen verbinden ons, ongeacht in welke vorm je ze giet”
Meindert Stolk, gedeputeerde Zuid-Holland. “Nu worden mensen zich bewust van het belang van ons culturele landschap”
Mavis Carrilho, consultant en coach. “Cultuur houdt ons een spiegel voor”
Sandrine van Noort, curator en conservator van het LUMC. “Zonder kunst is het leven maar saai”