“Cultuur houdt ons een spiegel voor”

Cultuuronderwijs en -participatie zijn essentieel voor onze emotionele en creatieve ontwikkeling. Door naar kunst te kijken, kunst te maken en cultureel erfgoed te beleven, leer je jezelf en de wereld om je heen beter kennen. Voor het 25-jarig bestaan van Kunstgebouw vroegen we zes prominente Nederlanders wat de waarde is van cultuur in hun leven. Dit keer spraken we met Mavis Carrilho (60): consultant en coach voor de culturele sector, het bedrijfsleven en de overheid.

Inclusiviteit

“Voor de Nederlandse culturele en creatieve sector werkte ik mee aan de Code Diversiteit & Inclusie. De Code heeft als doel de brede diversiteit van de Nederlandse samenleving in de sector te representeren en inclusie structureel te bevorderen. De sector is er namelijk enorm bij gebaat om toegankelijk en aantrekkelijk te zijn voor iedereen; een plek waar mensen zich thuis en gehoord voelen. Wat we niet altijd willen zien, is dat er in kunst en cultuur nog veel uitsluiting plaatsvindt. Neem de toegang tot kunst- of muziekonderwijs. De aanschaf van een instrument of het betalen van lessen bijvoorbeeld is niet voor iedere beurs mogelijk. Wij zijn als sector over de gehele breedte behoorlijk elitair, onze netwerken zijn beperkt toegankelijk. Het is nog te veel een ons-kent-ons-wereldje, en dat maakt de sector gesloten. Er wordt gelukkig op veel plekken hard aan gewerkt en met oprechte intentie geprobeerd om dat te veranderen. Neem een initiatief als The Need for Legacy, een groep jonge mensen die adviesmodules en lespakketten over gemarginaliseerde theatergeschiedenissen helpen ontwikkelen. Zulke partijen proberen te doorbreken wat nodig is. Ze zijn actueel en relevant.”

Zaltbommel

“Hoe het voelt om ‘de ander’ te zijn ervaarde ik al op jonge leeftijd. Op vijfjarige leeftijd kwam ik vanuit de Antillen naar Nederland en verhuisde in 1968 naar Zaltbommel. Het was eind jaren zestig, en wij waren het eerste zwarte gezin dat in de streek woonde. We vielen op, daar in de Bommelerwaard: als wij langs fietsten gingen de gordijntjes stiekem opzij om naar ons te gluren. In Den Bosch gingen we als gezin geregeld naar een ontmoetingscentrum voor Antillianen uit de omgeving. Daar sloot ik me aan bij de Antilliaanse dansgroep. Hoewel ik ook daar niet helemaal paste – ik sprak nauwelijks Papiaments en wist niets van Curaçao – voelde het als thuiskomen. Ik hield en hou van dansen. Als kind had ik het na lang zeuren voor elkaar gekregen dat ik in Zaltbommel op ballet mocht, maar wilde er al snel mee stoppen. Ik was het zat om verbaasde opmerkingen te krijgen over de roze maillot die ik droeg. Die stond bij mij natuurlijk anders dan bij de andere kinderen. Het werd me pijnlijk duidelijk gemaakt dat ik er niet bij hoorde. Na de middelbare school wilde ik zo snel mogelijk naar de grote stad en koos voor Amsterdam. Pas daar merkte ik dat ik me in Zaltbommel, om al die blikken te ontlopen, had aangewend mijn blik naar de grond te richten. Dat was onderdeel van mijn zijn geworden. In Amsterdam hoefde dat niet meer. Ik kon opgaan in de rest, ik was niet meer het enige zwarte meisje.”

Feminisme

“In Amsterdam leerde ik op te komen voor mijzelf en mijn afkomst en sloot ik me aan bij de vrouwenbeweging. Met een groep vrouwen richtte ik eind jaren zeventig Katijf op: een feministisch-socialistisch tijdschrift voor en door vrouwen die zeggen waar het op staat. Ik was in die tijd ook bezig met antikolonialisme en antiracisme. Wat ik bij beide bewegingen een gemis vond was het gebrek aan wat we nu intersectionaliteit, ofwel kruispuntdenken noemen. In de zwarte beweging was het adagium dat eerst de witte dominantie moest worden doorbroken, waarna gelijkheid en feminisme vanzelf zouden volgen. Bij de witte vrouwenbeweging was het precies omgekeerd: eerst het patriarchaat omverwerpen en dan volgde de rest. Ik vond dat je seksisme en racisme niet los van elkaar kunt zien en heb samen met een groepje zwarte feministen begin jaren tachtig de eerste Internationale Zwarte vrouwendag georganiseerd: het startpunt voor het oprichten van een zwarte en migrantenvrouwenbibliotheek en documentatiecentrum in Amsterdam.”

Dialoog

“Cultuur is hoe we onze identiteit weergeven en een spiegel voorgehouden krijgen. Het is basaal voor ons mens-zijn, en voor ieder individu belangrijk zich daarin te kunnen ontwikkelen. Ik adviseer de culturele sector om goed na te denken over inclusiviteit en waarom een goede visie daarbij belangrijk is. Het concept van diversiteit is voor mij: kenmerken onderstrepen waarin we overeenkomsten vertonen, niet blindstaren op de verschillen. Dan is er geen dialoog mogelijk en ontneem je de kans om te evolueren. Om de culturele sector meer divers te maken moet je lef tonen. Niet krampachtig vasthouden aan wat je kent. Denk out of de box, maak gedurfde keuzes, bijvoorbeeld in het aannemen van mensen. Soms moet je dingen doen die schuren of tegendraads voelen. Het is mooi om te zien dat het debat, mede door protesten als Black Lives Matter, nu minder stroef verloopt. Door in gesprek te gaan zet je mensen niet weg op één aspect van hun identiteit, zoals afkomst, maar laat je ook andere dingen meespelen, zoals kennis en talent. Precies zoals ik het in mijn eigen jeugd graag had gewild.”

Tekst: Cathelijne Beijn

Mavis Carrilho (1960) is coach en consultant op het gebied van leiderschap en management, en is een veelzijdige consultant en coach met ruime ervaring in onder meer de culturele sector en bij de overheid. Ze is gespecialiseerd in samenwerkingsvraagstukken binnen organisaties en in diversiteit en inclusie. Als oprichter en directeur van Netwerk CS, het leernetwerk voor professionals in de kunst- en cultuursector over diversiteit en inclusie, stond ze aan de basis van de Code Culturele Diversiteit. Haar specialisme is organisatieadvies. Ook onderzoek, coaching en training behoren tot haar expertise. Haar werkterrein is breed: van de sociale zekerheid, zorg en welzijn tot kunst en cultuur.

Lees ook de interviews met:

Tina Rahimy, politiek-filosoof, onderzoeker en schrijver. “Breng scherpte in je blik”
Romana Vrede, schrijver, theatermaker en acteur. “Verhalen verbinden ons, ongeacht in welke vorm je ze giet”
Meindert Stolk, Statenlid in Zuid-Holland. “Nu worden mensen zich bewust van het belang van ons culturele landschap”
Sandrine van Noort, curator en conservator van het LUMC. “Zonder kunst is het leven maar saai”
Winfried Baijens, radiomaker en presentator bij de NOS. “Kunst trekt je voor even uit de harde werkelijkheid”