“Door de spelers inspraak te geven, werd het stuk van hen”

Dit jaar bestaat de Nieuwe Waterweg honderdvijftig jaar. Om dat te vieren werd op 24, 25 en 26 juni op Schanseiland in Maassluis het theaterspektakel Pas Halverwege uitgevoerd: een locatievoorstelling voor en door Maassluizers, waarin historische gebeurtenissen werden vermengd met persoonlijke verhalen uit het nu. Door middel van spel, dans, muziek en zang kwamen de verhalen over Maassluis en de Nieuwe Waterweg tot leven.

In 2020 ontstond bij Wim Staessens, directeur van Theater Koningshof, het idee voor Pas Halverwege: een grootse buitenvoorstelling om het 150-jarig bestaan van de Nieuwe Waterweg te vieren. Iedere Maassluizer kon deelnemen aan het spektakel. Uiteindelijk deden 120 vrijwilligers mee en werkte Wim samen met de lokale dans- en muziekschool, de bibliotheek en de kerk. Wendy Hoogendijk en Berneja Voskamp, verbonden aan Jeugdtheaterhuis, namen de regie en het script op zich. Ellen van den Berg verzorgde de muzikale invulling en Megan de Vries van Dance Company M‘Joy was verantwoordelijk voor de danschoreografieën.

In juli 2021 was het artistieke team voor Pas Halverwege compleet. Hoe gingen jullie te werk?

Berneja: “In de bibliotheek verzamelden we verhalen uit de geschiedenis van Maasluis. Wendy en ik zijn van oorsprong Rotterdammers, dus we moesten behoorlijk wat research doen. Naast boeken was de input van lokale historische verenigingen zeer waardevol. Met een video die we verspreidden via social media deden we een oproep aan de Maassluizers om verhalen aan te dragen. Daarin stelden wij onszelf voor en vroegen we mensen om langs te komen in de bieb om verhalen te vertellen of om ze te mailen. Uit deze berg informatie filterden we verhalen die we in scène konden zetten.”

Wendy: “In het creatieve proces werd duidelijk welke verhalen we vorm konden geven in het stuk. Daarin pasten niet alleen verhalen van vroeger, maar ook van nu. Dat ging op basis van de hoofdscènes, zoals grote momenten uit de geschiedenis van Maassluis, die we in grote lijn in volgorde zetten. . Spel, muziek en dans: het moest allemaal aan bod komen. En dat in een voorstelling van vijf kwartier.”

Welke verhalen hebben jullie verwerkt?

Wendy: “Bijvoorbeeld de watersnoodramp: voor de regio een prominente gebeurtenis. Ook hadden veel Maassluizers herinneringen aan het openluchtzwembad in de Nieuwe Waterweg, in de jaren dertig. Veel ouderen vertelden over de strenge badmeester en gladde trappetjes. Uiteraard maakten we ook een scène over de aanleg van de Nieuwe Waterweg: wie zette de eerste spade, en hoe werd het aangepakt? Ons doel was om het publiek iets te leren. Maar door de collectieve herinneringen was er ook ontroering en werd er veel gelachen.”

Hoe vonden jullie deelnemers voor het stuk?

Berneja: “We organiseerden een kick-off waarbij mensen naar het theater konden komen voor een voorproefje en informatie. Daarna konden ze zich aanmelden. Ook hebben we opnieuw een video gemaakt met een oproep en verspreid via social media. Uiteindelijk hebben achttien amateurspelers zich aangemeld die allemaal meededen. We repeteerden elke maandagavond en op zondag kwamen daar de dansers, muzikanten en het koor bij die waren geworven via de muziek- en dansschool. We begonnen met drama-opdrachten, gekoppeld aan het theaterstuk. Zo konden we een rolverdeling maken: wie kon veel tekst aan, en wie had komisch talent? Tijdens de brachten de spelers ons vaak op ideeën. Grapjes en improvisaties konden we goed gebruiken. Door de spelers het stuk te laten dragen en ze inspraak te geven, werd het van hen.”

Wendy: “Maassluizers zijn harde werkers en kunnen tamelijk direct zijn. In het begin waren ze wat gesloten en stug en keken ze de kat uit de boom. Toen we eenmaal een band hadden opgebouwd waren alle deelnemers erg behulpzaam en loyaal. Iedereen ging ervoor.”

Naast spel was er ook muziek en dans.

Wendy: “Vanuit de dansschool verzorgde Megan de Vries alle choreografieën. Samen met Han Remmerswaal, de directeur van de muziekschool, regelde Ellen van den Berg de muziek voor het orkest en koor: een mix van eigen stukken, bestaande muziek en improvisaties op alternatieve instrumenten. Ze had zelfs de beiaardier zo gek gekregen om tijdens de bevrijdingsscène de klokken te laten luiden.”

Berneja: “Langs de Nieuwe Waterweg wordt veel gefietst. Zo kwam Ellen op het idee voor een fietsbel-ouverture, waarbij de spelers met grote en kleine bellen muziek maakten. Bij verschillende scènes werd het graven nagebootst met stoffer en blik, en werden bakken grint en schuurblokjes ingezet. Al die geluiden werkten enorm sfeerverhogend.”

Terugkijkend, waar zijn jullie trots op?

Wendy: “Toen we vlak voor de eerste voorstelling met 120 mensen de warming-up deden en iedereen vol overgave stond te springen en te schreeuwen keek ik Berneja aan en dacht: wow, dat we dít voor elkaar hebben gekregen! Dat gaf een enorme kick. Er zijn tijdens het project nieuwe vriendschappen en zelfs liefdes ontstaan. Je zag de mensen samen groeien.”

Berneja: “Ik kon van tevoren niet voorzien dat we met een groep mensen zouden werken die helemaal gelooft in wat ze deden; dat gevoel is supercool. We hebben er samen veel energie ingestopt. Voor de voorstelling hebben we iedereen een briefje gegeven met een persoonlijke gelukwens. Ook deelden we truien uit met Pas Halverwege erop, voor het teamgevoel.”

Er ging vast ook wel eens iets mis.

Wendy: “Tijdens de voorstellingen stonden er het hele weekend 120 man op en om het toneel. Je kunt niet verwachten dat het met zo’n grote groep amateurs allemaal goed gaat. Er gebeurde van alles achter de schermen, dat was al een voorstelling op zich. Dan stond er opeens iemand zonder kostuum op het podium, of was een speler z’n stem kwijt. Dat was allemaal niet erg: de mensen wisten dat ze keken naar amateurs die keihard hadden gewerkt. Het publiek was juist trots en aangenaam verrast.”

Wat raden jullie mensen aan die een dergelijk groot project willen organiseren?

Wendy: “Een productie als Pas Halverwege vraagt veel van mensen. Dus stimuleer zo veel en zo vroeg mogelijk het groepsgevoel. Zorg ook voor structuur tijdens de repetities, dan weten mensen waar ze aan toe zijn. Regel ook altijd genoeg eten en drinken. Als mensen zich gewaardeerd voelen ontstaat er een hecht familiegevoel.”

Berneja: “Behandel de deelnemers niet als amateurs, maar kijk waar hun talent ligt. Daardoor werken ze harder voor de groep en krijgen ze meer zelfvertrouwen. De deelnemers waren zo enthousiast dat ze vrijwel allemaal willen doorgaan met acteren, dansen of muziek maken. Het was heel goed voor de samenhorigheid van Maasluis.”

Meer over Pas Halverwege
Lees het interview met Wim Staessens
Meer over cultuurparticipatie in Zuid-Holland
Abonneer je op de nieuwsbrief Cultuurparticipatie in Zuid-Holland
Word lid van de LinkedIn-groep Cultuurparticipatie in Zuid-Holland

Datum: 13 oktober 2022
Tekst: Cathelijne Beijn