“We hebben een voorbeeldfunctie in de regio”

Cees Beukema wilde gaan varen, maar belandde bij toeval op de kweekschool. Als voorzitter van de Culturele Commissie Primair Onderwijs (CCPO) in Brielle, maakt hij zich zelfs ná zijn pensioen nog sterk voor cultuuronderwijs. “Van rekenen en taal wordt niet iedereen gelukkig.” Als jochie van 8 genoot Bas Schoute van de aandacht voor theater en muziek op school bij meester Cees. Inmiddels brengt Bas dit met net zoveel passie over op zijn eigen leerlingen.

Wat herinner jij je van het cultuuronderwijs uit je eigen basisschooltijd?

Cees Beukema: “Ik zat op de Dr. H. Colijnschool in de Rotterdamse wijk Delfshaven. Cultuuronderwijs was er niet. Eén leerkracht kon een beetje blokfluit spelen en daar had je het mee gehad. We moesten wel aan het einde van iedere week een nieuw psalmversje kunnen opzeggen. Thuis speelde ik piano, maar we gingen nooit naar theater. Dat kende ik van huis uit helemaal niet. En dat geldt vandaag nog steeds voor veel kinderen. Met de CCPO streven we er daarom naar om alle 1.500 leerlingen in Brielle tijdens hun basisschooltijd minimaal twee keer in aanraking te brengen met theater, dans, muziek, beeldende kunst, audiovisuele media, literatuur en erfgoed.” Toen Cees Beukema al dertig jaar in het onderwijs zat, kreeg hij Bas Schoute in de klas. “Een hele actieve leerling, springerig en enthousiast. Altijd bezig.”

Voor Bas Schoute ging er een wereld open op de basisschool dankzij het cultuurprogramma in Brielle. “Ik herinner me dat we juist vaak naar theater gingen, onder meer naar de voorstellingen van Kijk|Kunst. Bij de allereerste grote theatervoorstelling met school, dacht ik: dit wil ik ook!” Inmiddels speelt Bas al jaren toneel en saxofoon in het Brielse amateurcircuit. Even dacht hij er nog aan om dit professioneel te gaan doen, maar ook hij belandde net als Cees voor de klas. Momenteel loopt hij zijn afstudeerstage bij groep 8 van CBS Anker. “Als ik merk dat mijn kinderen sneller door het programma heen gaan, dan maak ik meer tijd voor muziekonderwijs. Ik maak mijn muzieklessen zelf. Daarbij bedenk ik goed waar ik met ze naartoe wil. Ze hoeven van mij niet als een volleerde Beethoven van school te komen, maar ik wil wel dat ze weten hoe muziek in elkaar zit.”

Waarom willen jullie dat kinderen op school in aanraking komen met cultuur?

Cees: “Ik denk dat cultuuronderwijs heel veel bijdraagt aan het welzijn van leerlingen. Van rekenen en taal wordt niet iedereen gelukkig. Er zijn heel veel kinderen die juist een andere insteek nodig hebben dan dat hele schoolse en cognitieve.”

Omdat hij zelf actief toneelspeelt, kijkt Bas met een kritisch oog naar theatervoorstellingen. “Soms krijg ik weleens de indruk dat de makers denken: hoe groter het vraagteken bij de mensen die de zaal uitlopen, hoe beter het stuk. Maar het is juist belangrijk dat het aankomt. Het gaat om de boodschappen die je wilt meegeven met stukken. We bespreken de voorstelling daarom altijd goed na.”

Cees tegen Bas: “Ik ben laatst meegeweest met jouw groep naar de Kijk|Kunst-voorstelling The Match. Geweldig! Jammer dat jij hem niet gezien hebt Bas. Het is een gedanste voetbalwedstrijd van choreograaf Lonneke van Leth. Zo professioneel, zo volledig de zaal de baas. De kinderen reageerden heel erg enthousiast. Ze begrepen de voorstelling volledig. Niks geen vraagtekens.”

Bas: “Dat merk je meteen aan de energie in de zaal, of het binnenkomt of niet. Dat is een chemie tussen de kinderen en de spelers. En als dat klopt dan heb je een wereldvoorstelling.”

Cees: “En dat vergeten ze nooit meer!”

Hoe zit het cultuurprogramma in Brielle in elkaar?

Cees: “Het cultuurprogramma bestaat uit Kijk|Kunst, Doe|Kunst en het Erfgoedspoor, dat zijn activiteiten van lokale aanbieders. Zoals bijvoorbeeld een bezoek aan Korenmolen ’t Vliegend Hert, het Kruithuis en projecten rond en in het Historisch Museum Brielle. Het Erfgoedspoor is facultatief. De aanbieders bellen de scholen zelf om te vragen of ze interesse hebben in een bezoek. Voor de leerlingen van groep 1 t/m 5 in Zwartewaal en Vierpolders, die ook onder de gemeente Brielle vallen, wordt door de CCPO busvervoer geregeld bij bezoek aan een voorstelling of erfgoedproject. De groepen 7 en 8 krijgen naast een voorstelling vanuit Kijk|Kunst een extra voorstelling van het Hofpleintheater. Dit in ruil voor de subsidie die Jeugdtheater Hofplein krijgt voor hun theaterschool in Hellevoetsluis. Elke leerling heeft 5 of meer cultuurcontacten per jaar.”

“We hebben een kleine commissie met namens elke scholenkoepel een vertegenwoordiger. Ik zit erin namens VCO De Kring en Chantal Kradolfer, directeur van het BREStheater, namens de Stichting Kunst en Cultuur Brielle. Met deze mensen zetten we de paaltjes uit. Twee keer per jaar hebben we overleg met de contactpersonen van de scholen en de aanbieders, waaronder Kunstgebouw.” Deze structuur bevalt goed. “We hebben een voorbeeldfunctie in de regio. Scholen zeggen vaak: ik wou dat het bij ons net zoals in Brielle geregeld is.”

CCPO is het ‘kindje’ van Cees Beukema en Elly Wester, voormalig directeur van het BREStheater. “Het grote succes van de CCPO is dat we meer dan 25 jaar geleden alle schoolbesturen in Brielle op één lijn hebben gekregen. Die hebben toen een convenant ondertekend dat ze het geld dat ze van het rijk ontvangen voor cultuuronderwijs in één pot stoppen. De gemeente doet daar nog wat bij voor het Erfgoedspoor en samen is dat het budget van de CCPO.”

Waarom ging CCPO met Kunstgebouw samenwerken?

Cees: “We hebben een periode gehad waarin we op verzoek van de gemeente zelf het volledige lesprogramma maakten. Maar dat kost veel tijd en geld, bovendien moet je wel aan het curriculum voldoen. Als één van de eerste scholen zijn we in 1995 begonnen met Kijk|Kunst, sinds 2006 doen we ook mee met Doe|Kunst. Als de inspecteur ziet dat je samenwerkt met Kunstgebouw, prima, dan hoeft hij niet eens verder te kijken. Het is een keurmerk. Je hoeft je geen zorgen te maken over de kwaliteit.”

Cees heeft uit het archief van CCPO een aantal oude projecten meegenomen. “Een project dat me altijd is bijgebleven is Wat te doen met klei?, uit de tijd dat Kunstgebouw nog grote reizende tentoonstellingen voor schoolklassen maakte. De tentoonstelling vond plaats in de hal van het Stadskantoor van Brielle en bestond uit allerlei kunstwerken van keramiek. De kinderen waren erg onder de indruk van het werk en we konden er goed in de klas mee aan de gang. Dat ging op een heel vanzelfsprekende manier.”

Een Briels project waar Cees trots op is, is de portrettengalerij in het Historisch Museum Brielle. “Als kinderen het museum bezoeken, zien ze daar veel portretschilderijen. Na hun bezoek schilderen de leerlingen een zelfportret. Deze portretten werden vroeger ook in het museum opgehangen. Veel kinderen kwamen daarna nog een keer langs in het museum om hun portret trots aan de hele familie te laten zien.”

Bas: “Ik herinner me dat nog!”

Vind je dat je op de pabo veel over cultuuronderwijs meekrijgt?

Bas: “Ik studeer aan de Thomas More Hogeschool in Rotterdam. Daar is een theaterproject opgezet met studenten. Onlangs mochten we in het kader van dit project naar een oefenochtend van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Op onze tenen slopen we de zaal in, want we mochten ze niet storen. Een hele bijzondere ervaring!” “We krijgen ook muziekonderwijs en je kunt er zelfs afstuderen als vakdocent muziek. Eigenlijk vind ik dat iedere basisschool een leerkracht deze opleiding zou moeten laten volgen. Als ik mijn saxofoon mee de klas in neem hoor ik regelmatig leerlingen zeggen: ‘wat leuk dat u trompet speelt!’ Auw, denk ik dan.”

Cees: “Wat leuk dat je dat doet Bas. Je herinnert je vast nog wel dat wij iedere dag in de klas zongen met de blokfluit. Van de huidige generatie leerkrachten zijn er nog maar een paar die een instrument spelen. Dat is jammer.”

Als je één ding zou mogen kiezen om aan alle kinderen in Brielle te laten zien, wat zou dat zijn?

Bas: “Wat op mij heel veel indruk heeft gemaakt is het bezoek aan Westerbork op de middelbare school. Ik zou willen dat ieder kind deze ervaring krijgt. Misschien zijn de leerlingen op de basisschool daar nog te jong voor, maar dan hoop ik dat ze er naartoe gaan als ze iets ouder zijn. Ik wil dat ze zich realiseren dat de vrijheid waarin we leven niet vanzelfsprekend is. Je kunt dit thema ook goed verbinden met de actualiteit. Mensen vluchten voor oorlog uit hun land. Ik hoop als ik zelf ooit in zo’n situatie kom dat iemand een arm om mee heen slaat en zegt: wees hier welkom. Als ik in de klas vertel dat ik zelf in Westerbork ben geweest, hangen de leerlingen aan mijn lippen. Maar dat komt ook omdat de Tweede Wereldoorlog voor mijzelf een belangrijk thema is.” “Ik denk dat cultuuronderwijs sowieso valt of staat met een leerkracht die daar feeling mee heeft. Vind je het belangrijk dat je de voorbereidende les uitvoert of ga je gewoon naar de voorstelling en ben je ze even anderhalf uur kwijt.”

Cees vult aan: “Wij merken dat leerkrachten zich minder voorbereiden op de kunstprojecten dan voorheen. Daarom hebben wij ons ook ingeschreven voor de cursus Procesgericht werken met Doe|Kunst en Kijk|Kunst. Deze wordt door Kunstgebouw op de scholen gegeven voor het hele team. Daar horen leerkrachten waarom cultuuronderwijs belangrijk is en hoe ze er meer uit kunnen halen.”

Cees wil graag op de foto bij het kunstwerk van Auke de Vries op het schoolplein. Waarom?

Cees: “Dit was een geweldig project, nog uit de tijd dat Kunstgebouw projecten in de openbare ruimte deed. Ik heb destijds bij de bouw van deze brede school de 1%-regeling boven water gekregen, die eigenlijk al was afgeschaft. De kunstenaar Auke de Vries heeft workshops gegeven aan de leerlingen van de drie scholen. De kinderen zijn toen zelf aan de gang gegaan met wat hij heeft laten zien en op basis van hun input is het uiteindelijke kunstwerk ontstaan.”

Samenwerking is ook hier de sleutel, net als voor heel CCPO. Cees: “Drijvende kracht achter de CCPO zijn Chantal Kradolfer, directeur van het BREStheater, de Stichting Kunst en Cultuur Brielle en ikzelf, als vertegenwoordiger van alle basisscholen in Brielle. Maar de ware kracht is de goede samenwerking met de gemeente Brielle, alle basisscholen, alle schoolbesturen en alle culturele partners zoals de Erfgoedspoor-aanbieders, het museum en Kunstgebouw. Alles is hier in Brielle bij elkaar gekomen.”

Bas: “Soms zien ze het zelf niet zo, maar ik denk dat leerlingen in Brielle heel erg boffen dat zoveel mensen het zo belangrijk vinden dat ze die culturele ervaring opdoen. Daar mogen we trots op zijn.”

Datum: 8 april 2019
Auteur: Annemarie Hogervorst